با توجه به فرهنگ غنى اسلام و مردم در ايران، از ديرباز همواره طيف وسيعى از خدمات اجتماعى توسط خانواده ها، افراد نيكوكار، روحانيت و مساجد ارائه مى شده و موسسات اجتماعى كوچك و بزرگ با تكيه بر نهاد وقف، نه تنها در حوزه بهزيستى بلكه در ساير امور فرهنگى، اجتماعى و اقتصادى به فعاليت مى پرداخته است. نمونه چنين مراكزى، مكتبخانه ها، مدارس، حوزه هاى علميه، شفاخانه ها، بیمارستانها، كاروانسراها و... كه طى قرون متمادى ساخته و داير شده است.

افزايش مراودات تجارى، سياسى و فرهنگى در قرون اخير با همسايگان و دولتهاى منطقه منجر به بروز تغييراتى دربرخي از حوزه هاي اجتماعي و اقتصادي شده است. در حوزه بهزيستى اولين يتيم خانه ايران به سبك شبانه روزى مستقل در تهران ( محل انبار گندم سابق ) و در دوران ناصرالدين شاه ايجاد شد. از آن زمان به بعد موسسه هاى مختلفى از سوى دولتها يا افراد و گروههاى خير براى حمايت از نابينايان و ناشنوايان، معلولين ذهنى و جسمى و همچنين نيازمندان و بى سرپرستان به وجود آمد كه خدمات آنها عموماً جنبه رفاهى و آموزشى داشته است.

تا پيش از پيروزى انقلاب اسلامى تشكيلات متمركزى براى ارائه خدمات بهزيستى وجود نداشت و خدمات نسبتاً مشابهى به صورت پراكنده توسط دستگاههاى مختلف ارائه مى شد. صرف نظراز فعاليتهائي كه بوسيله سازمانهاي غيردولتي گذشته از قبيل سازمان شاهنشاهي، خدمات اجتماعي، جمعيت شير و خورشيد سرخ، انجمن ملي حمايت از كودكان، جمعيت فرح، بنگاه حمايت مادران و نوزادان و موسسات خصوصي صورت مي گرفت، در دستگاههاي مختلف دولتي از قبيل وزارت كشور، وزارت كشاورزي، وزارت بهداري، وزارت آموزش و پرورش، وزارت كار و امور اجتماعي و وزارت دادگستري نيز اقداماتي در اين زمينه انجام مي پذيرفت. ولي عليرغم سرمايه گذاريهاي وسيع و تعداد دستگاههاي اجتماعي، علاوه بر سياستهاي نادرست رژيم گذشته، به علت فقدان برنامه و سازمان هماهنگ كننده، از مجموع فعاليتها و سرمايه گذاريها بهره برداري صحيح نمي شد.

پس از پيروزى انقلاب شكوهمند اسلامى ايران سازمان بهزيستى كشور در بيست و چهارم خرداد ماه 1359 براساس مصوبه شوراى عالى انقلاب اسلامى تشكيل شد. شهيد دكتر محمد على فياض بخش پس از آن كه به پراكندگى سازمانهاى رفاهى و توانبخشى كشور و عدم هماهنگى لازم بين آنها پى برد، با كمك و همفكرى شهيد سيد محمد باقر لواسانى و تنى چند از همفكرانش لايحه تشكيل سازمان بهزيستى كشور را به شوراى انقلاب پيشنهاد كرد و پس از تصويب آن با كار پيگير و مستمر به سازماندهى تشكيلات و برنامه ريزى براى فعاليت نوين سازمان بهزيستى پرداخت و در مدت كوتاهى توانست ارگان دولتى و كار آمدى براى خدمت به محرومان و مستضعفان كشور ايجاد كند.

در تاريخ 1359/9/29 سازمان تربيتى شهردارى تهران نيز به بهزيستى واگذار شد و در تاريخ 1363/10/16 بر پايه مصوبه مجلس شوراى اسلامى، بار ديگر سازمان بهزيستى در شمار سازمانهاى وابسته به وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكى قرار گرفت .

سازمانهايي كه در زمينه بهزيستي فعاليت داشتند و تحت عنوان سازمان بهزيستي ادغام گرديدند عبارتند از:

سازمان ملي رفاه خانواده، جمعيت بهزيستي و آموزشي كودكان و نوجوانان، جمعيت حمايت از كودكان بي سرپرست، سازمان ملي رفاه نابينايان، سازمان ملي رفاه ناشنوايان، انجمن ملي حمايت از كودكان و انجمن توانبخشي. همچنين قسمتي از فعاليتهاي بعضي از سازمانهاي منحل شده از جمله مراكز رفاه خانواده، سازمان زنان سابق و فعاليت حمايت از خانواده هاي بي سرپرست سازمان ملي خدمات اجتماعي به شاخه معاونت بهزيستي وزارت بهداري منتقل شد.

با تاسيس سازمان بهزيستي كشور در سال 1359، كليه فعاليتهاي بهزيستي از وزارت بهداري به اين سازمان انتقال يافت. همچنين خانه هاي فرهنگ روستايي از وزارت تعاون و امور روستاها به سازمان بهزيستي كشور منتقل شد. ستاد سرپرستي و ارشاد براي راهنمايي زنان ولگرد و روسپي كه مستقيما زير نظر وزارت بهداري و بهزيستي فعاليت مي نمود تشكيل شد و همزمان با تشكيل سازمان بهزيستي كشور به اين سازمان انتقال يافت.

اصولاً بهزيستى به مجموعه متشكل از تدابير، خدمات، فعاليتها و حمايتهاى غير بيمه اى اطلاق مى شود كه به منظور بسط رحمت اسلامى در جامعه و حفظ ارزشها و كرامات انسانى، با تكيه بر كمكهاى مردمى و همكارى نزديك سازمانهاى ذى ربط انجام مى شود و گسترش خدمات توانبخشى، حمايتى، بازپرورى و كمك به تامين حداقل نيازهاي اساسي گروههاي محروم وكم درآمد را مد نظر دارد.

كانون اصلى فعاليتها و برنامه هاى سازمان بهزيستى، پيشگيرى از فرو پاشى زندگى افراد و خانواده هايى است كه به علت مشكلات اقتصادى و ناهنجاريهاى اجتماعى و فرهنگى دچار آسيب پذيرى و ناتوانى هاى محتلف شده اند و يا از معلوليتهاى جسمى و روانى رنج مى برند. بدون ترديد، خدمت رسانى به اين گروهها با كيفيت مطلوب هنگامى امكان پذير خواهد بود كه يك نهاد ويژه برخوردار از توان تخصصى، اقتصادى، اجرايى و سياسى قوى به شكل منسجم جنبه هاى گوناگون خدمات مورد نياز محرومان و مستضعفان را عهده دار شود.